rock and roll music

Sinds de komst van de cd zat de vinylplaat in een verdomhoekje. Vanwaar komen dan de plotse berichten over een revival van de goeie ouwe elpee?

“Die feel, die klank blijft het best bewaard op vinyl”

Er is de laatste tijd sprake van een heuse vinylrevival: de verkoop gaat in stijgende lijn, steeds meer artiesten brengen hun muziek op plaat uit en de perserijen kunnen de vraag nauwelijks bijhouden. Toch werden meer dan vijftig jaar lang wereldwijd jaarlijks miljoenen plastic vinylplaten verkocht - tot Philips in 1978 de Compact Disc voorstelde, een schijfje dat drie keer kleiner was en twee keer meer muziek kon bevatten dan een elpee. Die werd samen met de muziekcassette verbannen naar het kerkhof der in onbruik geraakte technologieën en ten ruste gelegd naast de fax en het fototoestel met rolletjes. Maar dankzij onder meer dj’s en indiebands overleefde het populairste muziekmedium van de twintigste eeuw toch.

Na de introductie van de cd verdween de elpee inderdaad uit de rekken van grote ketens zoals Fnac. “In de jaren negentig was vinyl verkopen commercieel niet haalbaar voor onze winkel,” zegt Michiel Verbeeck, verkoper bij de afdeling muziek van Fnac Leuven. “Speciaalzaken brachten toen releases van voornamelijk obscure bands en labels aan de man. Maar nu is de markt terug aan het groeien, er is meer vraag én meer aanbod. In ons filiaal in Gent worden al langer platen verkocht en dat draait heel goed. Ook voor Fnac Leuven zijn er plannen tot uitbreiding.”

De ‘originele’ elpee (van LP of Long Player) is een zwarte vinylplaat met een diameter van twaalf inch (dertig centimeter) en een gewicht van 125 gram. Tijdens de hoogtijdagen van de cd waren het kwalitatief hoogstaande heruitgaves van 180 gram van klassieke albums zoals What’s Going On van Marvin Gaye en Bluesbreakers With Eric Clapton van John Mayall die de platenverkoop gaande hielden, aldus Michiel: “De laatste jaren kon vinyl in deze winkel vooral overleven dankzij die heruitgaves. Nu brengen veel meer artiesten hun muziek op plaat uit en verkopen we ook de laatste nieuwe van onder anderen Elbow, James Blake en Radiohead. Zowat elke nieuw album is ook op vinyl verkrijgbaar.”

‘Vinyl is nog altijd de beste muziekdrager.’

Ook Belgische bands zoals Triggerfinger, The Bony King Of Nowhere en Gorki brachten hun muziek op elpee uit. Als het toch een gedateerd medium moet zijn, waarom dan niet meteen een ponskaart? Gregory Frateur lacht wanneer we hem de vraag stellen. De zanger is druk aan het repeteren met zijn band Dez Mona voor de opnames van hun vierde album (voorlopige releasedatum: 8 september), dat net zoals voorganger Hilfe Kommt ook op vinyl zal verschijnen: “Wij hebben ons laatste album volledig analoog op tape opgenomen en die feel, die klank blijft het best bewaard op vinyl. De elpees zijn eerder bedoeld voor echte liefhebbers, want kwalitatief gezien zijn het nog altijd de beste muziekdragers.”

kwaliteit en nostalgie

Kwaliteit lijkt inderdaad een belangrijk punt voor die liefhebbers. Eén van hen is Eric Sprangers, die op zijn zolder een verzameling van honderden elpees en singles heeft staan, netjes tentoon gesteld in op maat gemaakte kasten. Hij draait zijn collectie regelmatig op zijn Lenko platenspeler, Pioneer versterker en Klipsch speakers - want een goede installatie blijkt essentieel: “Daarop klinken platen gewoon tien keer beter dan een cd of mp3, je hoort soms instrumenten die op de digitale versies van de nummers niet te horen zijn. Vooral oudere mensen die goede muziekkwaliteit waarderen en iets in hun handen willen hebben, kopen platen.” Jos Vandeput is eigenaar van Sax Worldmusic in Leuven, dat naast cd’s ook een flink deel elpees heeft staan. Hij heeft ook heel wat audiofielen onder zijn klanten: “Je hebt er die voor de beste geluidsweergave zweren bij het analoge van een plaat. Anderen zeggen dan weer ‘een plaat moet kraken’, dat is het andere uiterste (lacht). Het heeft dus zeker ook iets nostalgisch, iets romantisch waardoor het wellicht wel een niche zal blijven.”

De nostalgie naar een tijdperk waarin zowel de plaat als de luisteraar nog jong was, lijkt die andere bepalende factor in het succes van de vinylplaat. “Een elpee, dat heb je vroeger gekend,” zegt Eric. “Je moet ze nog letterlijk uit een hoes trekken, op de draaitafel leggen en de naald erop laten zakken. Ze zijn veel ‘tastbaarder’ dan cd’s, je kan ze vasthouden en dat gaat met een mp3 natuurlijk niet.” Gregory speelt thuis zelfs geen enkele cd meer: “Nee, uitsluitend vinyl. Het is een soort ritueel, je luistert veel aandachtiger dan bij een cd, omdat je een elpee halverwege al moet omdraaien. Bovendien komt het artwork veel mooier uit en ruiken ze gewoon ook lekkerder (lacht).”

“het is een hype geworden”

Mensen die jong waren toen de elpee op zijn hoogtepunt was, zijn ondertussen ouder geworden en hun verzameling platen werd herontdekt door hun kinderen. Die muzikale erfenis, gecombineerd met de invloed van hippe dj’s die enkel vinyl willen draaien, zorgt ervoor dat de trend zelfs door jongeren wordt opgepikt, zo merkt Jos op: “In oktober sta ik vijfentwintig jaar in deze winkel en ik ben eigenlijk altijd platen blijven verkopen. Maar nu komen hier meer en meer jongeren over de vloer die zelf een platenspeler hebben. Die kopen zo’n beetje alles, zolang het maar vinyl is. Het is een hype geworden, om erbij te horen moet je een verzameling elpees hebben. Oudere mensen kopen eerder de heruitgaves op cd van hun favoriete albums dan een elpee.”

Tegenwoordig verkoopt de elektronische muziek, die lange tijd de vinylmarkt domineerde, minder en zijn het vooral rock- en indie-acts die profiteren van de revival. Eric: “Ik luister naar rockmuziek en een beetje jazz en koop zowel oude als nieuwe, zowel recente als heruitgegeven platen.” Gregory: “Twee jaar geleden ben ik platen beginnen kopen en dan vooral oude gospel, waar ik toch een zekere fascinatie voor heb. Maar ik koop sinds kort ook nieuwe releases, zoals de laatste van PJ Harvey.”

package deal

Platenwinkels koppelen de vraag van klanten naar een kwalitatief dan wel nostalgisch product aan hun eigen commerciële voordelen. Zo slaan veel nieuwe elpees een brug tussen analoog en digitaal door ook de cd of een downloadcode voor de nummers aan te bieden. Gregory: “Dat was ook bij ons de bedoeling maar de platenfirma is erin geslaagd het te vergeten. Er staat zelfs een nummer minder op de plaat omdat we de beste kwaliteit wilden behouden. Dat nummer wilden we in digitale versie aan de luisteraars aanbieden.” Jos kan het succes van de ‘package deals’ bevestigen: “De elpee is het hebbe-ding om naar te kijken terwijl op de achtergrond de cd opstaat.” Maar er zijn nog andere verkoops-argumenten die van vinyl een toegevoegde waarde maken. Michiel: “Een elpee kun je niet kopiëren, in tegenstelling tot een cd. We hopen dan ook dat elpees een tegenwicht kunnen vormen voor de dalende verkoop van cd’s.”

‘De elpee is het hebbeding

terwijl op de achtergrond de cd opstaat.’

Misschien is de elpee dan wel de oplossing voor de crisis waarin de platenindustrie zich momenteel bevindt? “Dat denk ik niet,” aldus Gregory, “rijk gaan er we althans niet van worden. We verkopen misschien één vinylplaat per tien cd’s.” “Maar die beperkte oplages zorgen er dan wel weer voor dat die platen meer waard zijn dan de massageproduceerde,” vult Eric aan. “Die aankopen kun je dus ook zien als een goede investering.” 






“Vinyl is een statement geworden”

De Bilbo Recordstore, gevestigd aan het Leuvense Ladeuzeplein, verkoopt alternatieve muziek en films en gaat prat op zijn competitieve prijzen, gekoppeld aan kennis van zaken en een sterke band met de klanten. Ook elpees passen in dat plaatje: in de winkel staan vier bakken, met een evenwichtige verdeling van nieuwe releases en heruitgebrachte klassiekers.

Matias Pardon, verkoper: “Bij ons kopen regelmatig achttien- à negentienjarigen platen. Dat is misschien zelfs dankzij het internet: via online recensies en interviews horen ze bij wie hun favoriete artiesten de mosterd hebben gehaald en ze leren die dan kennen op vinyl. De prijs is ook fel gezakt de laatste jaren, de vinylversie van de nieuwe plaat van The Kills kost bijvoorbeeld ongeveer evenveel als de cd. Het kopen van vinyl is een soort statement geworden, muziekliefhebbers gebruiken het om zich te onderscheiden van de downloaders. Toch kunnen mensen die de plaat kopen meestal via een speciale code ook de mp3’s downloaden, dus de koper mist echt niks. Met dat argument kun je al de helft van de liefhebbers overtuigen.”

Oldies en alternativo’s verkopen best

Terwijl het totaal aantal verkochte albums het afgelopen jaar daalde met meer dan tien procent, steeg de verkoop van vinylplaten voor het derde jaar op rij, tot 2,8 miljoen exemplaren. Dit is wel nog altijd slechts één procent van de totale albumverkoop. Hieronder staat de top tien van bestverkochte vinylplaten van 2010, met tussen haakjes de aantallen. 

1. Beatles - Abbey Road (35 000)
2. Arcade Fire - Suburbs (18 800)
3. Black Keys - Brothers (18 400)
4. Vampire Weekend - Contra (15 000)
5. Michael Jackson - Thriller (14 200)
6. National - High Violet (13 600)
7. Beach House - Teen Dream (13 000)
8. Jimi Hendrix Experience - Valleys Of Neptune (11 400)
9. Pink Floyd - Dark Side Of The Moon (10 600)
10. The XX - XX (10 200)

Let op: omdat er erg moeilijk cijfers over bijgehouden kunnen worden, is geen rekening gehouden met tweedehands materiaal, waarvan de verkoop (zowel online als in muziekwinkels) in de miljoenen wordt geschat.

Bron: www. undercover.fm via Nielsen SoundScan